آیا نشانه های جمع مذکر سالم ( ونَ ، ینَ ) فتحه دار با نشانه های جمع مونث سالم ( اتُ ، اتِ ) مرفوع و مکسور فرقی با هم دارند؟
اگر دقت کنید در ترجمه اسم هایی که به آخر آنها یکی از نشانه های جمع( ونَ ،ینَ ) یا (اتُ ، اتِ ) آمده فرقی نیست. مثلاً:
الْطالبونَ و الْطالبینَ هر دو به معنی ( دانش آموزان پسر ) است. یا الْطالباتُ و الْطالباتِ نیز به معنی(دانش آموزان دختر) است.
پس چرا برای هرجمع دو علامت؟در حالی که معنی هر دو علامت یکی است! و یا آیا ایندو علامت با هم فرقی دارند؟ کجا باید از(ونَ) وکجا باید(ینَ) استفاده کرد؟
کجا باید از (اتُ ، اتٌ) مرفوع وکجا باید از ( اتِ ، اتٍ ) مکسور در جمع استفاده کرد؟
خواهش می کنم توضیحات زیر را با دقت دنبال کنید تا به جواب سوالات بالا پی ببرید.
کلمات مثل (اسم ها)در زبان عربی بخاطر نقش خود در
جمله اعراب می پذیرند.
یعنی(حرکت حرف آخر آنها تغییر می کند) به کلمه(الْمُعَلِم) در جملات زیر دقت کنید.
جاء
الْمعلمُ رایتُ الْمعلمَ نَظَرْتُ الی الْمعلمِ
درجمله اول(الْمعلم)فاعل است.در جمله دوم مفعول است.ودر جمله سوم مجرور.
بنابراین حرکت های متفاوتی را در آخرین حرف خود می پذیرد.مثل:ضمه.فتحه.کسره
( المعلمُ- المعلمَ-المعلمِ ).
حرکت حرف آخر اسم هابرسه نوع است.
مرفوع
منصوب
مجرور
رفع یا مرفوع
یعنی حرف آخر یک اسم یکی از حرکت های ضمه_ُ ویا تنوین رفع_ٌ را گرفته باشد.
نصب یامنصوب یعنی حرف آخریک اسم یکی ازحرکت های فتحه_َ ویاتنوین فتح_ً را گرفته باشد.
جر یا مجرور یعنی
حرف آخر یک اسم یکی از حرکت های کسره - ِویا تنوین جر-ٍ را گرفته
باشد.
که این حرکت های آخر کلمه باعث می شود ما نقش کلمه را در جمله تشخیص داده وجمله را بر اساس آن معنی کنیم.
اما اسم کجا علامت رفع_ُ _ٌ،کجا علامت نصب_َ _ً ، و کجا علامت جر- ِ –ٍ می گیرد.
(که البته من در اینجا تنها به مهمترین آنها اشاره می کنم )
اسم زمانی علامت
رفع می گیرد که)- مبتداء)- خبر)- فاعل در جمله باشد.
)- مبتداء. که
در فارسی به آن ( نهاد)گفته می شود.اسمی است که در ابتداء جمله می آید تا درباره
آن خبری داده شود.مانند
الْمُعَلِمُ ناجحٌ .
)- خبر. که در
فارسی به آن ( گزاره)گفته می شود.بعد از اسم اول جمله می آید وآن را کامل می
کند.مانند الْمُعَلِمُ ناجحٌ .
)- فاعل.به معنی
( انجام دهنده کار) به اسمی که معمولاً بعد از فعل می آید ، گفته می شود.مانند
ذَهَبَ الْمعلمُ الی
المدرسةِ.
*البته دقت کنید مبتداء یا خبر یا فاعل زمانی که (ال) داشته باشند ضمه_ُمی گیرند واگرنداشته باشند تنوین رفع _ٌ می گیرند.مانند:
طبیبٌ ناجحٌ 
الْطبیبُ ناجحٌ
اما اسم زمانی علامت نصب _َ ویا _ً می گیرد که
یا:)-مفعول2)- منادا 3)-...باشد
)- مفعول. به
اسمی گفته می شود که (کار برآن واقع شده باشد)که انواع مختلفی دارد که در دوره
دبیرستان با آن آشنا می شوید.مانند:
رایتُ
الْمعلمَ (معلم رادیدم)
2)-منادا. حال. تمییز. ودیگر مواردی را که اسم علامت نصب می پذیرد را در سال های بعد می خوانید.
البته دقت کنید
مفعول زمانی که (ال) داشته باشد فتحه_َمی گیرد واگرنداشته باشد تنوین نصب _ً می گیرد.مانند:رایتُ
معلماً رایتُ المعلمَ
اما اسم زمانی علامت
جر -ِ ویا -ٍمی گیرد که یا:)- مجرور به
حرف جر2)- مضاف الیه 3)-...باشد.
)- اسم مجرور
شده به یکی از حروف جر باشد.یعنی قبل از اسم یکی از حروف ( الی-حتی- علی- عَن- مِن-
بِ-لـِ – فی و...)آمده باشد.مانندنظرتُ الی الطالبِ
2)- مضاف الیه ودیگر مواردی را که اسم علامت جر می گیرد را در سال های بعد خواهید خواند.
**البته دقت کنید
مجرور زمانی که (ال) داشته باشد کسره -ِمی گیرد واگرنداشته باشد تنوین
جر -ٍ می گیرد.مانند:نظرتُ الی طالبٍ نظرتُ
الی الطالبِ.
اسم اشخاص
مونث ( اسم تمام خانم ها ) مانند : مریم ، فاطمه ، شیما و... هیچ وقت تنوین نمی
گیرند حتی اگر ( ال ) هم نداشته باشند.
مانند: * ذهبَ مریمُ . * رایتُ مریمَ . *نظرتُ الی مریمِ .
حال نوبتِ پاسخ
به این سوالات است که علامت های جمع مذکر(ونَ) و (ینَ) فتحه دار و علامت های جمع
مونث (اتُ) و (اتِ) چه فرقی با هم دارند؟ وهر یک در کجا وچه زمانی بکار می روند؟
قبل از آن ،بدانیم که اعراب در عربی، بر سه نوع است. که عبارتند از:
1)-اعراب ظاهری که خود شامل(الف: اصلی - ب : فرعی) می شود.
2)- اعراب تقدیری.
3)- اعراب محلی .
که من در اینجا تنها به شرح نوع اول آن می پردازم که برای پاسخ به سوالات بالا نیازمند دانستن آنها هستیم.
الف)- اعراب ظاهری اصلی:به اعرابی که در آن علامت های اصلی اعراب مانند _ُ _ٌ _َ _ً –ِ –ٍ نشان دهنده نقش کلمه می باشند، اعراب ظاهری اصلی می گویند.
ب )- اعراب ظاهری فرعی:به اعرابی که در برخی اسم ها برای نشان دادن نقش کلمات به جای علامت های اصلی اعراب_ُ _ٌ _َ _ً –ِ –ٍ علامت های دیگری (علامت های فرعی) (ونَ_ینَ) ، (اتِ- اتٍ ) قرار می گیرند،علامت های فرعی اعراب می گویند.
اعراب فرعی
نیز خود به دو دسته تقسیم می شود.
)- جانشین شدن
حرف به جای حرکت، که در اسم های(مثنی-جمع مذکر سالم-اسماء خمسه) می باشد.
)- جانشین شدن حرکت
به جای حرکت، که در اسم های(جمع مونث سالم- اسم های غیر منصرف) می باشد.
به جدول زیر نگاه کنید.
( اعراب فرعی اسم جمع مذکر سالم را نشان می دهد)
(زمانی که در نقش فاعل - مبتداء - خبر – مفعول- مجرور- است)
چنانچه می بینید اسم های جمع مذکر سالم،وقتی در نقش فاعل ، مبتداء ، خبر ، است می بایست علامت رفع_ُ و _ٌ می گرفتند، امابه جای آن علامت (ونَ) گرفته اند.به عبارت دیگر علامت رفع دراسم جمع مذکر (و ) واو می باشد(جانشین شدن حرف (و ) به جای حرکت_ُ _ٌ ) . جاء الْمعلمونَ و..
یعنی زمانی اسم جمع
مذکر درنقش مبتداء یا خبر یا فاعل قرار می
گیرد با (ونَ) نوشته می شود.
چنانچه می بینید در اسم جمع مذکر سالم، مفعول می بایست علامت نصب_َ و _ً می گرفت، امابه جای آن علامت (ینَ) گرفته .به عبارت دیگر علامت نصب دراسم جمع مذکر (ی )(یا) می باشد(جانشین شدن حرف( ی ) به جای حرکت_َ _ً ) . رایتُ الْمُعلمینَ .
یعنی زمانی اسم
جمع مذکر درنقش مفعول قرار می گیرد با (ینَ) نوشته می شود.
چنانچه می بینید در اسم جمع مذکر، مجرور می بایست علامت جر-ِ و -ٍ می گرفت، امابه جای آن علامت (ینَ) گرفته .به عبارت دیگر علامت جر دراسم جمع مذکر (ی ) ،(یا ) می باشد(جانشین شدن حرف (ی) به جای حرکت–ِ –ٍ ). نظرتُ الی الْمُعلمینَ .
یعنی زمانی اسم جمع
مذکر درنقش مجرور قرار می گیرد با (ینَ) نوشته می شود.
به طور خلاصه اینکه:
*اسم های جمع مذکر زمانی که (مبتداء یا خبر یا فاعل) باشند به جای علامت _ُ _ٌ (ونَ) می گیرند. ( معمولاً مبتداء در ابتدای جمله می آید)
*اسم های جمع مذکر زمانی که (مفعول) باشند به جای علامت _َ _ً (ینَ) می گیرند.
*اسم های جمع مذکر زمانی که (مجرور) باشند به جای علامت –ِ -ٍ (ینَ) می گیرند.
به جدول زیر نگاه کنید.
( اعراب فرعی اسم جمع مونث سالم را نشان می دهد)
(زمانی که در نقش فاعل - مبتداء - خبر – مفعول- مجرور- است)
چنانچه می بینید جمع مونث سالم درحالت رفع ، یعنی زمانی که درنقش (فاعل ، مبتداء ، خبر )است و در حالت جر، یعنی زمانی که(مجرور به حرف جر )است اعرابش اصلی است. یعنی در حالت رفع علامت _ُ ، _ٌ می گیرد.و در حالت جر علامت –ِ -ٍ می پذیرد.
اما در حالت نصبی یعنی زمانی که در نقش مفعول قرار می گیرد، دارای اعراب فرعی است.( جانشین شدن حرکت به جای حرکت)در این صورت به جای حرکت یا علامت اصلی_َ _ً نصب، اعراب یا حرکت جر–ِ –ٍ را می پذیرد.
اسم های جمع
مونث اگر (ال) داشته باشند، تنوین نمی پذیرند. اما اگر بدون(ال) در نقشی قرار
گیرند تنوین می گیرند.
متین
